Ағымдағы жылдың наурыз айында «Будамшы мектеп-балабақшасы» КММ-де мектептің ата-аналар комитетімен және педагогтармен кездесу өтті. Мектеп психологы ата-аналарды «қорқыту» ұғымымен таныстыру, ата-аналарды қорлау жағдайларын тануға үйрету, ата-аналарды баласын қорқытудан қорғау тәсілдерімен таныстыру мақсатында «мектепте қорқыту және кибербуллингтің алдын алу» тақырыбында әңгіме өткізді.
Қазіргі уақытта қорқыту маңызды мәселе ретінде қарастырылуда, кәмелетке толмағандар жасаған зорлық-зомбылық санының өсуі байқалады. Бұл жағдайдағы әрбір бала ересек адамнан қолдау мен қорғауды қажет етеді. Бала өз жағдайын естімеуі мүмкін, бірақ бақылаушы болып табылады әрбір ересек адам, баланың жағдайын бағалау және осы жағдайдан шығудың жолдарын табу маңызды. Жасөспірімдердің қазіргі ұрпағы интернетті ерте меңгереді, өз пікірін сол жерде орналастыруды үйренеді. Жасөспірімдер әлеуметтік желілерде тіркеледі, түрлі форумдарда түрлі тақырыптарды белсенді талқылайды, Youtube-те өз арналарын жүргізеді және Instagram-да парақшалары бар. Бұл ақпараттың шексіз әлемі. Мұнда сіз көптеген қызықты және дамуға пайдалы таба аласыз. Сіз таныстарыңызбен сөйлесе аласыз, тіпті достар таба аласыз. Психологиялық тұрғыдан алғанда, Интернеттегі адамның белсенділігі қажеттіліктердің үш негізгі түрін қанағаттандыруға бағынады: коммуникативті, танымдық және ойын. Жақсыдан басқа, виртуалды әлемде жамандық бар. Интернеттегі дұрыс емес мінез-құлық жасөспірімнің өзіне ғана емес, айналасындағыларға да зиян тигізуі мүмкін. Интернетте жасөспірімдерді көптеген қауіптер күтеді: есірткі мен алкогольді насихаттау, интернеттегі алаяқтық, экстремизм, құмар ойындар, қорқыту, троллинг, моббинг, фишинг және т.б.
Қорқыту, троллинг, моббинг — жақында бұл сөздерді ешкім білмеді, ал бүгінде интернеттегі қорлау мемлекеттік деңгейде алаңдаушылық тудырды.
Қорқыту (қорқыту, қорқыту, қорқыту) — бұл негізінен ұйымдасқан ұжымдарға тән әлеуметтік-психологиялық құбылыс, ол биліктің немесе күштің теңсіздігін қамтитын қасақана жүйелі түрде қайталанатын агрессивті мінез-құлықпен байланысты.
Қорқытудың әр түрлі формалары бар: ауызша, физикалық, әлеуметтік, сондай-ақ кибербуллинг (кибербуллинг, кибертравль).
Кибербуллинг дегеніміз не?
Кибербуллинг-бұл интернет кеңістігінде дамып келе жатқан қорлау. Статистикаға сәйкес, интернет қолданушыларының шамамен 80% — ы қуғын-сүргінге ұшырады. Желіде біз көрінбейміз, біздің бет-әлпетіміз, бет-әлпетіміз көрінбейді, бұл немесе басқа түсініктеме қандай интонациямен айтылатыны әрдайым анық емес. Осыған байланысты қорлау үшін қолайлы кеңістік жасалады. Кибербуллингпен айналысатын жасөспірім әрқашан оның іс — әрекеті қорқыту екенін анық біле бермейді. Шекаралар бұлыңғыр: бұл не қорқыту, қара әзіл, қарым-қатынас тәсілі, сәтсіз әзілдер немесе кибербуллинг? Жасөспірімдер өз таныстарына мультфильмдер салады, мазақ жазулар ойлап табады – мұның бәрі қудалаумен айналысатын адамның мәртебесі мен танымалдылығын айтарлықтай арттыра алады, оны басқаларға қарағанда тапқыр және ренжітетін әзілдер арқылы қолдауға және байқауға болады. Интернетте қорлау арқылы оны бастаған жасөспірімдер өздерінің танымалдылығын едәуір арттыра алады. Мұнда адам басқа адамға шындықта айтудан ешқашан тартынбайтын түсініктеме жаза алады. Осылайша, интернет агрессияны тежейді, оны әр түрлі формада көрсетуге мүмкіндік береді, адамға өзінің агрессиясының салдарымен бетпе-бет келмеуге мүмкіндік береді. Желідегі қорлау-бұл шиеленісті босатудың, жеккөрушіліктің, қызғаныштың, агрессияның шығуын қамтамасыз етудің тәсілі. Жауапкершілікті бөлу де орын алады, кейде кім бастағанын және кім жалғастырғанын анықтау қиын. Осыдан рұқсат беру және болып жатқан оқиғалар үшін жауапкершілікті жоғалту сезімі пайда болады. Оның ішінде, кейде кибербуллингтің құрбаны агрессивті түрде жауап бере бастайды, бұл тек қорлауды бастағандардың қолына түседі.
Кибербуллингтің салдары қандай
Интернеттегі қорлау мен қорлау – бұл жасөспірімнің психикалық денсаулығына қатты әсер етуі мүмкін психика үшін үлкен сынақ. Сондықтан, тұлғаның қалыптасу кезеңінде қорқыту баланың психикалық әл-ауқатына елеулі зиян келтіруі мүмкін.
Қорқыту жағдайында мұғалімге не істеу керек:
Алдымен мұндай проблема бар екенін мойындау керек. Бұл көрінгеннен әлдеқайда маңызды қадам: — біз жәбірленушінің мүдделерін сақтау туралы айтып отырғанымызбен, іс жүзінде біз көбінесе құқық бұзушының пайдасына әрекет етеміз. Мысалы, білім алушылар зорлық-зомбылыққа жиі таңданады, ал кейбір тәрбиешілер өздері үшін тұра алмайтын балаларға құрметпен қарайды. — Кейде мұғалімдер балаларға өз проблемаларын өздері шешуге мүмкіндік берген дұрыс деп санайды немесе ауызша агрессияны қауіпті емес және назар аударуға тұрарлық емес деп санайды. — Кейбір басшылар ата-аналар сияқты белсенді әрекеттерді қажет ететін басқа адамдармен кездескенге дейін тақырыпты талқылауды көтергісі келмейді. Қысым оған мүмкіндік беретін атмосфераның арқасында, сондай-ақ қадағалаудың жеткіліксіздігі мен салдардың болмауы нәтижесінде жалғасады.
* сабырлы болыңыз;
* істі байыпты қабылдаңыз;
* тез және салмақты әрекет ету; қажет болса, қылмыскерді жазалаңыз және жазаның себебін түсіндіріңіз;
* зорлық-зомбылық жасаушыға оның мінез-құлқын құптамайтыныңызды түсіну;
* жәбірленушінің жәбірленушінің көзқарасын көруге тырысыңыз;
* жәбірленушіге қолдау көрсету, оны жігерлендіру, өзін жеткіліксіз немесе ақымақ сезінбеу, нақты көмек көрсету
Қорқыту сияқты құбылыстың пайда болуын болдырмау оның салдарымен жұмыс істеуден әлдеқайда оңай! Барлық оқушылар мен мектеп қоғамдастығының басқа мүшелерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуді көздейтін мектептің Этикалық кодексін әзірлеу маңызды болып табылады. Қорқытудың алдын алу үшін мұғалім не істей алады:
* Балаларды жанжалдарды шешудің сындарлы тәсілдеріне үйрету;
* Балаларда эмпатия мен толеранттылық сезімін дамыту;
* Өзін-өзі бақылау және өзін-өзі реттеу дағдыларын үйрету;
* Сыныпты біріктіруге бағытталған топтық сыныптан тыс іс-шараларды өткізу;
• «Барлығына мақтау, жалғыз ұрысу»;
* Бірлескен мерекелер мен шай кештерін ұйымдастырыңыз;
* Балаларға жанжалды жағдайларды шешуге көмектесу, қатысушылардың бірінің жағын қабылдамауға тырысу ,ромаға келуге көмектесу.
Кәмелетке толмағандардың кылмыстық жауаптылығы
Жасөспірімдердің 18 жасқа толмаған адамдарды жазалау жүйесі туралы хабардар болмауы кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауына ықпал ететін негізгі факторлардың бірі болып табылады, бірақ соған қарамастан оларды бұл жауапкершіліктен құтқармайды.
Қылмыстық жауапкершілік 16 жастан бастап, ал ауыр қылмыстар үшін 14 жастан бастап қарастырылған.
Кибербуллингтегі қылмыскерлерді әкімшілік жауапкершілікке тартуға болады
